ایام زیارتی امام رضا
زیارت ائمه معصومین علیهم‌السلام – که حجت‌های الهی در بین بندگان‌اند – باعث تقرب بیشتر به خداوند می‌شود، از این روست که زیارت ایشان مورد تأکید است. زیارت امام رضا علیه‌السلام پاداش بی‌نظیری دارد و زمانی انسان به همه این پاداش‌ها دست می‌یابد و زیارت او قبول می‌شود که آگاهانه و از سر معرفت به زیارت امام خود بشتابد.
زیارت ائمه معصومین در همه زمان‌ها مفید است اما برخی از ایام هستند که زیارت در آن مورد تأکید بیشتری واقع شده است. زیارت امام رضا در بعضی روزها نیز اهمیت بیشتری دارد که در ادامه به برخی از روزهای مخصوص زیارتی آن حضرت اشاره می‌کنیم:
1. ماه رجب
در این رابطه در روایت مشهوری «محمد بن سلیمان دیلمی» نقل می‌کند: «از امام جواد علیه‌السلام پرسیدم: مردی حج واجب و عمره را بهجا آورد، به مدینه رفت و قبر پیغمبر(ص) را نیز زیارت کرد، بعد خدمت شما آمد و شما را زیارت کرد، در حالی‌که عارف به حق شما بود و می‌دانست که تو حجت خدایی بر خلق او، سپس به کربلا رفت و قبر حسین علیه‌السلام را زیارت کرد و نیز قبر موسی بن جعفر علیه‌السلام را زیارت کرد و برگشت به سوی سرزمین خود. سال بعد هم شرایط رفتن به حج برایش را دارد، آیا در این سال، حج بهجا آورد یا برود به خراسان به زیارت قبر پدر بزرگوارت؟ کدام افضل است؟
حضرت فرمودند: زیارت پدرم امام رضا علیه‌السلام افضل است، البته باید زیارت آن حضرت در ماه رجب باشد؛ سزاوار نیست در این زمان انجام شود، چون حکومت به خاطر آن از ما و شما بدگویی می‌کند.»[1]
علامه مجلسی طبق این روایت، زیارت امام رضا در ماه رجب را مستحب مؤکد می‌داند.[2] جناب میرداماد نیز می‌نویسد: «زیارت آن حضرت (امام رضا) در روز اول ماه رجب بسیار مورد تأکید و مورد توجه است.»[3] شیخ ابراهیم کفعمی می‌نویسد: «در ماه رجب، زیارت مشهد الرضا مستحب است.»[4]
2. روز 23 ذیالقعده
سیدبن‌طاووس در اقبال الاعمال، می‌نویسد: «در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه، دیدم که مستحب است در روز 23 ذیالقعده از راه دور و نزدیک امام رضا علیه‌السلام را زیارت کرد.»[5]
البته سید بن طاوس روایت مورد استناد در این‌باره را نقل نمی‌کند. اما طبق کلام ایشان، روز 23 ذیالقعده روز مخصوص زیارتی امام رضا نام گرفت. شیخ عباس قمی نیز بر اساس کلام سید، زیارت امام هشتم در این روز را سنّت دانسته است.[6]
3. روز دحوالارض (25 ذیالقعده)
جناب میرداماد در مورد آداب روز دحو الارض (25 ذیالقعده) می‌نویسد: «زیارت امام رضا علیه‌السلام در این روز، افضل اعمال مستحبه است.»[7] شیخ عباس قمی نیز این کلام میرداماد را نقل کرده است.[8]
4. برخی دیگر ایام سال
مرحوم مجلسی درباره بهترین روزهای زیارتی امام رضا علیه‌السلام می‌نویسد: «بدان که زیارت ایشان در روزهای مقدس اسلامی، افضل است؛ خصوصاً روزهایی که اختصاص به آن حضرت دارد؛ مثل روز ولادت ایشان در 11 ذیالقعده و روز شهادت آن حضرت – آخر ماه صفر یا 17 صفر یا 24 ماه رمضان- و روزی که مردم با ایشان برای خلافت، بیعت کردند که روز اول ماه رمضان یا ششم ماه رمضان است.» [9]
قول مشهور در مورد روز شهادت امام رضا، آخر صفر است.[10] مشهور این است که مردم در روز ششم ماه رمضان با آن حضرت بیعت کردند.[11] همچنین علامه مجلسی بعد از نقل نماز مخصوص روز ششم ماه رمضان می‌نویسد: «مناسب است که این نماز در روضه (حرم) مقدس امام رضا بعد از زیارت ایشان، خوانده شود.»[12]
5. برخی ایام هفته
سیدبن‌طاووس روز چهارشنبه را روز زیارتی چهار امام معصوم علیهم‌السلام معرفی کرده است: حضرت موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی و علی بن محمد علیهم‌السلام. وی زیارت‌نامه‌ای مختصر هم برای این امامان در این روز نقل کرده است[13].
شیخ طوسی می‌نویسد: «زیارت پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه علیهم‌السلام در روز جمعه مستحب است.»[14] شیخ طوسی از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند: «کسی که می‌خواهد قبر رسول الله و امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین علیهم‌السلام و قبور سایر ائمه را زیارت کند، در حالی‌که در سرزمین خودش است، در روز جمعه غسل کند و دو لباس پاکیزه بپوشد و به بالای تپه‌ای برود و چهار رکعت نماز بخواند… .»[15]
در نتیجه: زیارت امام رضا علیه‌السلام در بعضی اوقات بیشتر مورد تأکید قرار گرفته که عبارتند از:
– برخی ایام ماه رجب (اول رجب و 23 و 27 آن)؛
– روز 23 ذی‌‌القعدة؛
– روز دحوالارض (25 ذی القعدة)؛
– برخی دیگر ایام سال (روز میلاد، روز شهادت و روز ولایت‌عهدی آن حضرت)؛
– برخی ایام هفته (چهارشنبه و جمعه).
* نویسنده: حجت‌الاسلام ابوالفضل توسلی استاد حوزه علمیه
____________________________
پی‌نوشت
[1]. شیخ کلینی، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، چ4، تهران، 1407ق، ج4، ص584؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نشر جهان، چ1، تهران، 1378ق، ج2، ص257؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، دار الکتب الاسلامیة، چ4، تهران، 1407ق، ج6، ص83.
[2]. محمد باقر مجلسی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دار الکتب الإسلامیة، چ2، تهران، 1404ق، ج18، ص312.
[3]. میرداماد، رساله اربعة ایام (همراه با رساله مزار آقا جمال خوانساری چاپ شده است)، دبیرخانه کنگره آقا حسین خوانساری، چ1، قم، 1377ش، ص53.
[4]. شیخ ابراهیم کفعمی، البلد الامین و الدرع الحصین، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چ1، بیروت، 1418ق، ص268.
[5]. سید بن طاوس، اقبال الاعمال، دار الکتب الاسلامیة، چ2، تهران، 1409ق، ج1، 310.
[6]. شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، اسوه، قم، ص247.
[7]. میرداماد، رساله اربعة ایام، ص52.
[8]. شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص250.
[9]. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج99، ص43.
[10]. شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص294.
[11]. شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص223.
[12]. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج99، ص43.
[13]. سید بن طاوس، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، دارالرضی، چ1، قم، 1330ق، ص35.
[14]. شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، مؤسسة فقه الشیعة، چ1، بیروت، 1411ق، ج1، ص288.
[15]. شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج1، ص288.
